Weerbaarheid in de zorg – “Waar leg jij de grens?”

Afgelopen jaar hebben bij een aantal organisaties de training Weerbaarheid in ouderen- en thuiszorg verzorgt. En dat heeft ook op ons indruk gemaakt.

Wat is er aan de hand?

In de huidige situatie is er sprake van verzwaring van de zorgvraag. Enerzijds ontstaat dit doordat cliënten mondiger en veeleisender worden. Anderzijds zorgt gewijzigd politiek beleid ervoor dat ouderen zolang mogelijk thuis wonen, met een verzwaring van de zorg in de thuiszorg tot gevolg. En als ouderen dan intramurale zorg krijgen, is die zorg vaak veel zwaarder dan bij de instroom van vroeger.

Kortom, het is niet altijd even leuk in de zorg. Door de bezuinigen is er scherp gekeken naar hoe tijd besteed wordt aan de cliënten. En dat is wennen voor zowel cliënten als voor de medewerkers. Medewerkers kunnen vaak niet meer doen wat ze vroeger gewend waren en wat ze eigenlijk heel normaal vinden: tijd en aandacht geven aan de ouderen zodat ze een waardig laatste levensfase hebben. Tijd en aandacht is meer iets voor familieleden en kennissen….

Deze omstandigheden kunnen leiden tot een houding en gedrag van medewerkers waarbij het belang van de clienten niet voorop staat: het vermijden van bepaalde taken, geen echt contact en ongeduld. De handelingen van medewerkers worden bijna mechanisch van aard. Medewerkers zijn met hun hoofd al  bij de volgende klant… Medewerkers kweken als het ware “eelt op hun ziel” waardoor de kwaliteit van zorg minder wordt.

Aan de andere kant is de behoefte van ouderen juist aandacht. En ouderen zijn zeer bedreven in het verkrijgen ervan. Goedschiks of kwaadschiks. Zeker wanneer ouderen kwaadschiks aandacht vragen is de vraag hoe ga je hier mee om?

Ons weerbaarheidstraject

Vandaar de vraag van een aantal zorgorganisaties of wij niet een training omgaan met agressie konden organiseren. Ons voorstel was uit te gaan van weerbaarheid: eerst onderzoeken waar gaan anderen over je grens? Kunnen we begrijpen waarom anderen dat doen? En dan pas bepalen hoe je reageert. Ons uitgangspunt is dat je  met aanpassingen in je eigen houding en gedrag vervelende situaties deels kan voorkomen en je het werk leuker en beter maakt.

Agressie komt voort uit onbegrepen gedrag

Dit uitgangspunt werd bevestigend middels een lezing van psycholoog Judith Mittendorff. Haar stelling is dat agressie bijna altijd voorkomt uit onbegrepen gedrag. Voor medewerkers is dus de uitdagende taak om goed te kijken: wat is er nu echt aan de hand? Het verkeerd begrijpen kan komen door verminderd gehoor of zicht, of neurologisch schade. De basis is vaak verdediging van het zelf. Medewerkers die bijvoorbeeld wassen kunnen dan voelen als enorme inbreuk op iemands persoonlijke ruimte.

Motto: “Niemand is een klier voor zijn plezier”.

Waar ligt de grens?

Wij starten de training  met een zelfonderzoek naar waar ligt jouw grens? En dat levert al verrassende inzichten op. Veel medewerkers waren zich totaal niet bewust van grensoverschrijdend gedrag van anderen (zowel cliënten, medewerkers als management). In eerste instantie waren deelnemers geneigd te zeggen dat anderen zelden over hun grens gingen. Met de nabespreking bleken ze toch veel vaker in dat soort situaties te komen. Ook bleek de grens heel persoonlijk. Wat voor de een heel normaal is, was voor de ander heel aanstootgevend.

Wat kun je wel doen?

In de training werden een hoop tips gedeeld over het omgaan met situaties die over de grens gaan. Een paar tips waar we mee gewerkt hebben:

• je als medestander opstellen: deel en begrijp frustratie
• signalen zien van opbouwende agressie
• inleven in de ander (wij deden daarvoor prachtige oefening in het letterlijk inleven!)
• boosheid laten uitspreken in plaats van afreageren
• benoemen van grensoverschrijdend gedrag
• benoemen van eigen gevoel (naar collega’s en client)

Het blijft mensenwerk. Er bestaat geen formule en lijstje met ultieme tips. Wat wel werkt is om er met elkaar mee aan de slag te gaan en blijven.

Wat leverde het weerbaarheidstraject op?

Waar we heel trots op zijn is dat “over de grens gaan” na de trainingen veel besproken wordt. Met elkaar in de informele contacten, maar ook op de teamoverleggen. Ook is het aantal meldingen van incidenten behoorlijk gestegen. Daarnaast merkte het management op dat er veel vaker tips werden uitgewisseld over de lastige cliënten. En management besloot om een een eerder geschrapt moment van werkoverleg weer in te voeren. Medewerkers hadden aangegeven daar enorm behoefte aan te hebben. Niet alleen voor de inhoudelijk informatieoverdracht,  maar om ook even een moment te hebben om stoom af te blazen en te kunnen sparren.

Samen aan de slag?

Mooie resultaten. Wilt u in uw zorginstelling ook een slag maken. We gaan graag samen met u aan de slag! Neem contact met ons op.